DNB-baas Knot: 'Handelsoorlog Trump kent alleen maar verliezers'

Met de aankondiging van ongekende importheffingen heeft de Amerikaanse president Donald Trump de wereld in een handelsoorlog getrokken. Dat zegt Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank (DNB) tegen Nieuwsuur. Volgens Knot kent deze oorlog alleen maar verliezers, maar hij ziet ook kansen voor Europa om de eigen markt te versterken.

Wat Trump "bevrijdingsdag" noemde, is volgens veel experts een "economische nachtmerrie". Hoewel Trump al maanden dreigt met de invoering van importheffingen, werd de wereld verrast door de omvang. "Een grote klap voor de wereldeconomie", reageerde EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Het Chinese ministerie van Handel zei "resoluut tegenmaatregelen" te zullen nemen.

Ook Knot zegt met verbazing naar de speech van Trump te hebben gekeken. Met name de manier waarop het Witte Huis tot de percentages van de heffingen is gekomen, noemt Knot "onthutsend". De Amerikaanse regering heeft daarbij per land een inschatting gemaakt van het totale handelstekort met de VS. De helft daarvan legt hij als importheffing op. "Dit heeft niets met economische theorie te maken. Als het niet zo ernstig was, zou ik het lachwekkend noemen."

Een handelsoverschot houdt in dat een land meer exporteert naar een ander land dan dat het importeert. Met andere woorden: Trump wil dat de landen die hij nu heffingen oplegt, evenveel goederen uit de VS kopen als ze exporteren naar de VS. "De filosofie van Trump is dat elk handelsoverschot fout is, maar er is geen econoom te vinden die daar zo over denkt", zegt Knot. "Landen zijn in verschillende stadia van ontwikkeling, en bij sommige stadia hoort een handelsoverschot of een -tekort. Daar is op zichzelf niets mis mee."

Knot wijst er bovendien op dat de rekening van deze heffingen bij de Amerikaanse consument zal komen te liggen. "Tijdens zijn eerste termijn heeft Trump ook importheffingen opgelegd. Achteraf is gebleken dat de Amerikaanse consument hier vrijwel de volle 100 procent voor heeft betaald. De inflatie in de VS is nu nog niet onder controle. Hier komt een nieuwe inflatiegolf overheen."

Gevolgen voor Nederland

Welke goederen worden uitgezonderd van de importheffingen, is nog onduidelijk. Maar volgens eerste berekeningen van DNB is het mogelijk dat Nederland dit jaar door deze heffingen een paar tienden procentpunt economische groei moet inleveren. Volgend jaar zou dat kunnen oplopen tot een vol procentpunt.

"De verwachting was dat onze groei structureel op 1,5 procent per jaar zou liggen. Dus als dit uitkomt, gaat daar een behoorlijk deel vanaf." De sectoren die volgens de econoom het hardst worden getroffen, zijn de voedsel- en staalindustrie en de chemische sector.

Knot benadrukt dat importheffingen van alle tijden zijn en dat ook Europa daar niet "lelieblank" in is. "Maar dit is wel van het type versnelling dat we in de geschiedenis alleen in de jaren 30 hebben gezien."

Tegenreactie

De Europese Unie kan niet anders dan met een tegenreactie komen, zegt de DNB-baas. Hij wijst erop dat, waar de EU een handelsoverschot heeft met de VS in goederen, de VS dat andersom heeft in diensten. In de IT-sector neemt Europa bijvoorbeeld veel diensten van Amerika af. "Het ligt dus voor de hand dat de Europese Commissie in eerste instantie daarnaar gaat kijken, omdat de Amerikanen daar veel te verliezen hebben."

Om de handelsoorlog het hoofd te bieden, valt er in Europa nog "een wereld te winnen" bij het versterken van de eigen interne markt, zegt Knot. Hij wijst op belemmeringen die nu tussen EU-landen gelden, bijvoorbeeld om in het buitenland te werken of producten in het buitenland te verkopen. "Het IMF heeft becijferd dat die belemmeringen gelijkstaan aan een intern tarief van 45 procent, ruim het dubbele van wat Trump nu oplegt."

Als Europa die belemmeringen grotendeels kan wegnemen, levert dat volgens Knot forse economische groei op. "In Nederland komt dat neer op 70 miljard euro aan extra economische activiteit. Dat moet het antwoord zijn."

Toch is het volgens Knot belangrijk dat de Europese Commissie zo snel mogelijk in gesprek gaat met de Amerikanen om de importheffingen van tafel te krijgen. "Ik zou zeggen: neem de tijd, tel tot tien, en probeer dingen te doen die de mogelijkheid openhouden om de situatie te de-escaleren."

Verbijstering bij economen: vijf vragen over Trumps heffingen en de gevolgen

"Verbijsterd", "groter dan verwacht" en "de ergste economische nachtmerrie" - economen reageren geschokt op de importheffingen die president Trump heeft opgelegd aan ongeveer de hele wereld. Van een 'bevrijdingsdag', zoals Trump 2 april doopte, is volgens hen in ieder geval geen sprake. Vijf vragen over de heffingen en de gevolgen.

Hoe bijzonder is de aankondiging van Trump?

Deze heffingen zijn "volstrekt uniek", zegt historisch econoom Jan Luiten van Zanden. "Er zijn wel eerder handelsoorlogen geweest, maar die gingen dan over specifieke producten. Een algemene verhoging voor bijna alle wereldhandel zoals nu, is ongekend."

De laatste keer dat we iets zagen dat hierbij in de buurt kwam, zeggen economen, was in de jaren 30. Toen kwam de VS ook met een rits importheffingen van ongeveer dezelfde grootte.

Maar sindsdien is de situatie een stuk complexer geworden, bijvoorbeeld doordat handelsketens van landen veel meer met elkaar verweven zijn geraakt. En dus zullen heffingen nu harder aankomen. Tegelijkertijd is de economie nu veel sterker dan in de jaren 30, toen Amerika net in een zware recessie was beland.

Hoe zijn de hoogtes van de heffingen berekend?

De berekening van de heffingspercentages roept vragen op. Volgens het Witte Huis ging het als volgt: het handelstekort wordt gedeeld door de totale exportwaarde van een land, om zo uit te komen op "het gecombineerde effect van al hun heffingen, beperkingen en andere manieren van valsspelen". De uitkomst hiervan heeft Trump naar eigen zeggen gehalveerd.

Voor de berekening is dus niet gekeken naar welke heffingen en belastingen landen op hun beurt aan de Verenigde Staten hebben opgelegd. Dit was wel de verwachting, omdat Trump al een tijd sprak over "wederkerige heffingen".

Ondanks de uitleg spreken economen van Rabobank van "absurde resultaten", die lijken bedacht door ChatGPT. Ze wijzen erop dat vrijhandelsnatie Zwitserland een heffing van 31 procent opgelegd heeft gekregen en het protectionistische Argentinië slechts 10 procent.

Wat zijn de gevolgen voor Europa?

De Europese Unie, die wordt belast met 20 procent, zal hierdoor niet direct in een recessie belanden, zeggen economen. Maar wat de gevolgen precies zijn, is nog moeilijk te overzien. Dat hangt af van verschillende aspecten, zoals het consumentenvertrouwen, investeringen van bedrijven en de duur van de heffingen.

Bert Colijn, econoom bij ING, schat op basis van een eerste berekening in dat de heffingen in het eerste jaar 0,2 procent van het Nederlandse bruto nationaal product kunnen kosten. "Maar dat kan verder oplopen als het langer aanhoudt."

En het gaat ook om de indirecte gevolgen. Economen verwachten bijvoorbeeld dat de VS mogelijk minder zal afnemen van China, omdat dit land belast wordt met een heffing van 54 procent. Hierdoor zouden Chinese producenten op zoek kunnen gaan naar een nieuwe afzetmarkt, zoals de Europese.

"En dat verstoort ook weer de Europese maakindustrie", zegt douanespecialist Martijn Schippers. "We moeten ook daarop alert blijven, dat we ons niet te kijk laten zetten door goedkope import uit China."

Betekent dit dat de prijzen hier omhooggaan?

De heffingen zullen hier niet direct iets veranderen aan de prijzen in de supermarkt, is de verwachting. Vooral Amerikaanse consumenten zullen de komende tijd worden geraakt in hun portemonnee. Voor de Nederlandse prijzen is het afwachten met wat voor tegenmaatregelen de Europese Unie komt.

Dan worden ook Amerikaanse producten hier duurder. Dat hoeft niet alleen om typische Amerikaanse producten te gaan zoals bourbon en Levi's-spijkerbroeken. In het heffingenpakket dat de EU heeft klaarliggen, wordt soja bijvoorbeeld ook belast, vertelt Colijn van ING.

Ook dan is het nog de vraag in hoeverre de heffingen worden doorberekend aan de klant.

Gaan de heffingen doen wat Trump van ze verwacht?

Door geïmporteerde producten onaantrekkelijk te maken, wil Trump de Amerikaanse economie stimuleren. Maar economen zijn sceptisch; het kan zelfs een rem zetten op de Amerikaanse economie, denkt Maartje Wijffelaars, econoom bij Rabobank. "Op de korte termijn kun je niet zomaar de productie gaan opschalen. Daar heeft hij de mensen en het kapitaal niet voor."

"Zijn doel is om meer Amerikaanse producten te exporteren, maar voor het maken daarvan heb je grondstoffen en onderdelen uit het buitenland nodig", zegt Steven Brakman, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. "En die worden ook duurder met deze heffingen. In zijn berekeningen van de hoogte van de invoerheffingen vergeet Trump dit effect."

De econoom verwacht een recessie van de ergste soort, namelijk een economie die stagneert terwijl tegelijkertijd de prijzen stijgen. Dan is sprake van stagflatie. Het is uiteindelijk een groot experiment wat Trump doet, zegt Brakman. "En we gaan afwachten wat het uiteindelijke effect wordt."

'Grote klap voor wereldeconomie': wereldwijd geschokte reacties op Trumps heffingen

Wereldwijd wordt met boosheid, verbijstering en ontzetting maar ook weerstand gereageerd op de wereldwijde importheffingen die de Amerikaanse president Trump gisteravond aankondigde. "Een grote klap voor de wereldeconomie", reageert EU-commissievoorzitter Von der Leyen, "enorm teleurstellend", meent Japan, en China belooft tegenmaatregelen.

De aankondiging van Trump gaat recht in tegen 80 jaar streven naar minder handelsbeperkingen. "De wereldeconomie zal daar enorm onder lijden. Onzekerheid neemt toe, net als protectionisme. De gevolgen zullen ernstig zijn voor miljoenen wereldwijd", zegt Von der Leyen.

De EU wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, maar er worden ook tegenmaatregelen voorbereid, waarschuwde Von der Leyen. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Wat de tegenmaatregelen kunnen zijn, maakte Von der Leyen niet bekend:

Producten uit China worden straks met 34 procent extra heffing belast, boven op 20 procent die al gold. "China verzet zich hier fel tegen en zal resoluut tegenmaatregelen nemen om zijn rechten en belangen te beschermen", reageert het ministerie van Handel zonder details te geven.

Trump pakt in zijn heffingen ook landen aan die als doorvoerhaven van Chinese producten gelden: Cambodja, Laos en Vietnam, die respectievelijk 49, 48 en 46 procent opgelegd krijgen. Die landen hebben nog niet gereageerd. Wel staan de beurzen in de regio procenten in de min. Met name aandelen van autofabrikanten gaan onderuit, vanwege de extra heffingen die daar ingingen.

Het Verenigd Koninkrijk, dat met een heffing van 10 procent het minst wordt getroffen, hoopt net als de EU op een deal met de VS. "De VS is ons trouwste bondgenoot, dus onze benadering is om kalm te blijven", zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken. "Niemand wil een handelsoorlog en onze bedoeling blijft een deal te sluiten."

Een overzicht van enkele opvallende tarieven die door Trump zijn ingesteld:

Hoewel Australië ook het laagste tarief van 10 procent opgelegd kreeg, sprak premier Albanese zijn teleurstelling uit. "Dit is niet het gedrag van een vriend. De beslissing van vandaag zal de onzekerheid in de wereldeconomie vergroten en de kosten voor Amerikaanse huishoudens opdrijven." Hij kondigde echter aan niet met tegenmaatregelen te zullen komen.

Andere landen waarschuwen dat tegenmaatregelen kunnen uitlopen op een verdere escalatie. "We zullen er alles aan doen om te werken aan een overeenkomst met de Verenigde Staten," reageerde de Italiaanse premier Meloni, "met als doel een handelsoorlog te vermijden die het Westen onvermijdelijk zou verzwakken ten gunste van andere wereldspelers".

Wat betekenen de importheffingen voor Europa? In de onderstaande video leggen we het je uit:

Canada en Mexico, de buurlanden van de VS, krijgen geen nieuwe heffingen opgelegd. Wel worden de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent van kracht. De Canadese premier Carney zegt met tegenmaatregelen te komen. "We gaan onze werknemers beschermen en we gaan de sterkste economie in de G7 opbouwen." Mexico komt later vandaag met een reactie.

Ook vanuit Den Haag klinken waarschuwingen voor een handelsoorlog. Frans Timmermans, fractievoorzitter van GroenLinks/PvdA, wil dat Europa met tegenmaatregelen komt als Trump zijn plannen doorzet. "Niemand in Europa wil een handelsoorlog. Want in zo'n oorlog heb je alleen maar verliezers", schrijft hij op X.

Dilan Yesilgöz (VVD) spreekt zich ook uit tegen de importtarieven. "Niemand is gebaat bij een handelsoorlog. Dat is schadelijk voor bedrijven en consumenten, in Europa maar ook in de VS zelf", schrijft de fractievoorzitter van de coalitiepartij. "Vrije, gelijkwaardige handel is de basis van onze Westerse samenleving. Belangrijkste opdracht voor ons is om ervoor te zorgen dat onze eigen economie zo onafhankelijk mogelijk is."

De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

Trump legt hele wereld forse tarieven op, 'zij doen het ons aan, dus we gaan het terugdoen'

De VS komt met een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie. Dat heeft president Trump bekendgemaakt in een toespraak in de tuin van het Witte Huis.

Voor alle landen wereldwijd komt er een minimumheffing op de import naar de VS van 10 procent, en voor diverse landen is dat percentage fors hoger. De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.

Trump voert de heffingen in omdat volgens hem andere landen Amerikaanse producten belasten. "Ons land is decennialang beroofd, afgezet, verkracht en geplunderd door landen dichtbij en ver weg, zowel vriend als vijand", stelde Trump bij de aankondiging. "Dit is Bevrijdingsdag."

'Gelijktrekken'

Trump spreekt van het gelijktrekken van tarieven. Elke heffing of belasting die wordt geheven op Amerikaanse producten in het buitenland wordt volgens de president nu aangepakt. "Ze doen het ons aan, dus we gaan het terugdoen."

Daar valt wat op af te dingen. Zo rekent hij voor de EU bijvoorbeeld de btw mee, een belasting die geldt op alle producten, niet alleen Amerikaanse. Bovendien heeft ook de VS een heffing die vergelijkbaar is met de btw, de sales tax, die overigens niet op nationaal niveau wordt geheven, maar door de staten, gemeenten en counties. Australië rekent hij een importverbod aan op rundvlees, dat het land in 2003 instelde om zichzelf te beschermen tegen BSE, de gekkekoeienziekte.

Trump hield een bord omhoog met alle landen waartegen algemene importheffingen worden ingesteld:

Voor sommige landen is het percentage fors hoger dan voor de EU. Zo kan Taiwan op een tarief van 32 procent rekenen voor de export naar de VS, Vietnam kan zelfs 46 procent tegemoet zien. Voor China wordt dat 34 procent, boven op de 20 procent die Trump eerder al oplegde aan het land.

Voor het Verenigd Koninkrijk gaat juist het laagste tarief van 10 procent gelden. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Australië, Brazilië en Turkije.

Opvallend genoeg staan Canada en Mexico niet op de lijst met landen die te maken krijgen met de hogere importheffingen. Later maakte het Witte Huis bekend dat de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent voor de twee buurlanden, die twee keer werden uitgesteld, nu toch worden ingevoerd.

Een aantal opvallende namen die nu getroffen door Amerikaanse tarieven:

De president had vorige week al aangekondigd dat er heffingen van 25 procent zouden komen op auto's uit het buitenland, en dat bevestigde hij nog eens. Die importheffingen gaan morgen (Amerikaanse tijd) in. De eerder ingevoerde tarieven op staal en aluminium blijven van kracht en worden niet verhoogd.

Met het doorzetten van deze importheffingen wil Trump het aantrekkelijker maken om in de VS te produceren. Volgens hem heeft het land de afgelopen decennia te veel fabrieken naar het buitenland laten vertrekken en zijn er daardoor veel banen verloren gegaan. Door nu producten uit het buitenland veel duurder te maken kan dit worden hersteld, is het idee.

"Onze belastingbetalers zijn meer dan vijftig jaar lang belazerd, maar nu niet meer", aldus Trump. "2 april zal herinnerd worden als de dag van de wederopstanding van de Amerikaanse industrie, de dag dat de VS zijn lot weer in eigen handen nam en we Amerika weer rijk maakten, lekker rijk."

Twijfels

Economen betwisten dat Trumps agressieve heffingenstrategie de VS voordeel oplevert, maar vrezen juist dat ze de VS in een recessie storten die mogelijk de wereldhandel meesleept.

Ook in zijn eerste termijn als president had hij zulke heffingen ingevoerd, maar de kosten van tarieven op staal kwamen bijvoorbeeld vooral bij Amerikaanse autokopers terecht. Verschillende landen reageren ook nu weer op het Amerikaanse protectionisme door zelf importheffingen tegen de VS te verhogen.

Al sinds zijn inauguratie in januari heeft Trump gedreigd met importheffingen. Hij heeft al eens nieuwe tarieven aangekondigd, maar stelde ze daarna ook weer geheel of gedeeltelijk uit. Tot vandaag zijn alleen de heffingen van 25 procent op staal en aluminium en 20 procent op alle goederen uit China daadwerkelijk van kracht geworden. Daar komt nu dus verandering in.

Deze wispelturigheid leidde de afgelopen maanden tot onzekerheid bij bedrijven binnen en buiten de VS. Tot de toespraak van Trump vanavond (Nederlandse tijd) wisten veel bedrijven niet of zij getroffen zouden worden door de nieuwe heffingen.

Is de handelsbalans tussen Europa en de VS wel zo oneerlijk?

Winkelketen Gerry Weber failliet verklaard, winkels voorlopig nog open

Vrouwenkledingketen Gerry Weber is failliet verklaard door de rechtbank in Amsterdam. Volgens de curator is er een "zeer reële kans op een doorstart van de Nederlandse tak van de winkelketen op korte termijn". De winkels blijven de komende zes weken nog open.

Het Duitse bedrijf is in ruim zestig landen actief, maar de modeketen zit al een tijd in zwaar weer. In Duitsland is de keten al failliet verklaard. Het proces om het bedrijf te verkopen is daar al verder.

Binnen dat proces kwamen volgens curator Marc van Zanten ook reële kopers voor de Nederlandse tak naar voren. Het gaat om "grote, serieuze en bekende partijen die in dezelfde markt opereren", aldus Van Zanten.

"Daarom hebben wij vandaag het faillissement aangevraagd om de verkoop te vergemakkelijken", aldus de curator. "Met de schuldenlast van Gerry Weber was een verkoop van de keten zonder faillissement niet mogelijk."

Winkels en personeel

De kledingketen heeft in totaal 38 winkels in Nederland en bijna 200 mensen in dienst. Het is de wens om de winkels operationeel te houden voor de koper, zegt Van Zanten. Dat zou de kans vergroten dat het merk nog in Nederland kan blijven bestaan.

De medewerkers zijn ontslagen, maar hebben een wettelijke opzegtermijn van zes weken, waarin zij werkzaam blijven in de winkels en op het hoofdkantoor. "We hebben ontzettend goed en ervaren personeel dat kennis heeft van de klanten van Gerry Weber", zegt Van Zanten. "Als we die moeten laten gaan, is dat zonde voor het merk."

De webshop is nog in de lucht, maar klanten kunnen geen bestellingen meer doen omdat het Duitse betaalsysteem niet meer actief is.